Τρίτη 29 Οκτωβρίου 2013

Η Κάρλα έστειλε καράβια στην Τροία

Δεκατρία χρόνια έσκαβαν οι αρχαιολόγοι τριών Εφορειών Αρχαιοτήτων στην αποξηραμένη λίμνη Κάρλα, στη Θεσσαλία, πριν αρχίσει να κατακλύζεται πάλι (το 2009) από νερό, αποκαλύπτοντας μια σειρά από παραλίμνιους οικισμούς από την 7η χιλιετία π.Χ. μέχρι τα ελληνιστικά και βυζαντινά χρόνια.
Κάρλα στην αρχαιότητα, γνωστή ως Βοιβηίς, εκτεινόταν στην πεδιάδα της ανατολικής Θεσσαλίας
Κάρλα στην αρχαιότητα, γνωστή ως Βοιβηίς, εκτεινόταν στην πεδιάδα της ανατολικής Θεσσαλίας
Οι ανασκαφές, που άρχισαν το 2000, ολοκληρώθηκαν προ ημερών. Για την τύχη των ευρημάτων (πέραν των ήδη διατηρημένων και αναδεδειγμένων κάτω από κάποια στέγαστρα) θα αποφασίσει το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Μέχρι τότε -και καθώς δεν υπάρχει μια ολοκληρωμένη έκθεση όλων των ανασκαφών- ρωτήσαμε την επίτιμη έφορο Αρχαιοτήτων Βασιλική Αδρύμη-Σισμάνη, που ως προϊσταμένη της ΙΓ' ΕΠΚΑ έχει ασχοληθεί χρόνια με την ανασκαφή των παραλίμνιων νεολιθικών οικισμών, να μας δώσει την εικόνα που είχε η λίμνη στην αρχαιότητα. Κατ' αρχάς η λίμνη Κάρλα στην αρχαιότητα ήταν γνωστή ως Βοιβηίς και εκτεινόταν στην ευρύτερη πεδιάδα της ανατολικής Θεσσαλίας, μεταξύ Μαγνησίας και Λάρισας. Ηταν πολύ πλούσια και γύρω της ζούσαν αγρότες και ψαράδες, σύμφωνα με την κ. Αδρύμη. Δημιουργήθηκε πριν από 500.000 χρόνια μετά την αποστράγγιση του θεσσαλικού χώρου που ήταν ολόκληρος μια λίμνη. Η ακτογραμμή της δεν ήταν σταθερή. Αλλαζε το περίγραμμά της ανάλογα με τον όγκο των βροχοπτώσεων.

Οι περισσότεροι οικισμοί βρέθηκαν κατά μήκος των αρχαίων συλλεκτήρων (δηλαδή των αγωγών μήκους 2-5 χλμ.) που μάζευαν τα νερά από τους λόφους και τα διοχέτευαν στη λίμνη. Οι νέοι συλλεκτήρες «κόβουν» παρακάρλιους αρχαίους οικισμούς. «Κάποιους από αυτούς αποφασίσαμε να τους διατηρήσουμε, με σκοπό να διαμορφώσουμε έναν αρχαιολογικό χώρο και ένα μουσειάκι για την ιστορία αυτής της λίμνης που είναι μεγάλη, γιατί η αρχαία Βοιβηίς υμνήθηκε διαχρονικά από αρχαίους συγγραφείς, τον Ομηρο, τον Ησίοδο, τον Πίνδαρο, τον Ηρόδοτο, ενώ αναφέρεται ότι έστειλε καράβια στην Τροία» λέει η έμπειρη αρχαιολόγος. Τώρα πώς μια λίμνη διέθετε στόλο, τον οποίο έστειλε στη μακρινή Τροία, μένει να ερευνηθεί.

Το σίγουρο είναι ότι υπήρχε ζωή πέριξ της λίμνης τουλάχιστον από την Αρχαιότερη και Μέση Νεολιθική, όπως δείχνει ένας οικισμός που βρέθηκε στη θέση «Θερμοκήπια» πολύ καλά διατηρημένος, σύγχρονος του Σέσκλου. Ο οικισμός αυτός (7ης και 6ης χιλιετίας π.Χ.) καταλαμβάνει μια μεγάλη έκταση στα βορειοανατολικά της λίμνης.
Η Κάρλα υπήρξε ένας υπέροχος υδροβιότοπος, όπως τείνει τώρα να ξαναγίνει, με εξαίρεση τη φετινή χρονιά που λόγω ανομβρίας και τεχνικών προβλημάτων έχει λίγο νερό στον ταμιευτήρα της. Αποξηράνθηκε το 1962 με σκοπό την αύξηση της καλλιεργήσιμης γης, αλλά αυτή η παρέμβαση στη φύση προκάλεσε μεγάλη αλλοίωση στο περιβάλλον και ανέτρεψε την υδρολογική ισορροπία όλου του Θεσσαλικού κάμπου. Ετσι, για την αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος αποφασίστηκε η δημιουργία ενός νέου ταμιευτήρα που θα αποτελεί το 1/3 της έκτασης της λίμνης στο ΝΑ τμήμα της πεδιάδας.
Πώς να ήταν άραγε η λίμνη στην αρχαιότητα;
Στην ανασκαφή βρέθηκαν πολυάριθμα αγγεία ιδιαίτερης αισθητικής και τεχνοτροπίας
Στην ανασκαφή βρέθηκαν πολυάριθμα αγγεία ιδιαίτερης αισθητικής και τεχνοτροπίας
Μια εικόνα της μας δίνει ο Ευριπίδης στην «Αλκηστη». Αναφέρεται στον Αδμητο που κατοικούσε με τα πολυάριθμα κοπάδια του κοντά στη λίμνη, την «καλλίναον», λέει η κ. Αδρύμη. «Και όπως δείχνουν τα αρχαιολογικά ευρήματα, αποτελούσε διαχρονικά έναν τόπο μοναδικό, ιδιαίτερα φιλικό προς τον άνθρωπο, εξηγώντας έτσι, ήδη από το τέλος της Παλαιολιθικής Εποχής, την ανθρώπινη παρουσία αρχικά στα σπήλαια και αργότερα με την ίδρυση πολλών και σημαντικών οικισμών, αφού οι κάτοικοι εύκολα μπορούσαν να επιβιώσουν ασχολούμενοι με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και την αλιεία».

Το έργο αναδιαμόρφωσης της ίδιας της λίμνης δεν έθιξε αρχαιολογικούς χώρους, γιατί ο ταμιευτήρας της έγινε σε χώρο όπου ήταν και παλαιότερα λίμνη. Ανασκαφές χρειάστηκαν να γίνουν στα σημεία κατασκευής επτά συλλεκτήρων-τάφρων, μήκους 7-10 χλμ., για την τροφοδότηση της λίμνης με νερό.
«Συγκεκριμένα, στο πλαίσιο της κατασκευής αυτών των Συλλεκτήρων και κυρίως των Συλλεκτήρων 4 και 6, ήρθαν στο φως αρχαίοι οικισμοί που επιβεβαίωσαν τη διαχρονική κατοίκηση από τη Νεολιθική μέχρι την Υστερη Ελληνιστική Περίοδο και αργότερα τη Βυζαντινή και τη Νεότερη, πιστοποιώντας έτσι και τη μορφή της ακτογραμμής της λίμνης. Η λίμνη κατά τη Νεολιθική Εποχή καταλάμβανε πολύ μεγαλύτερη έκταση, σε σχέση με αυτή που ήταν γνωστή μέχρι το 19ο αι.».
Η στάθμη της λίμνης ήταν έως 20 μέτρα ψηλότερα, έδειξαν γεωλογικές έρευνες (Vl. Miloj και Α. Demitrac) και ως εκ τούτου ήταν πιο εκτεταμένη βόρεια και δυτικά και έφθανε ανατολικά στους πρόποδες του Μαυροβουνίου. Σε εκείνο το σημείο βρέθηκαν άγνωστοι προϊστορικοί οικισμοί.
Μία από τις σημαντικότερες αρχαιολογικές θέσεις είναι ένας παραλίμνιος οικισμός (στην ανατολική όχθη της Βοιβηίδος) που αποκαλύφθηκε σε έκταση 3,5 στρεμμάτων από τη ΙΕ' ΕΠΚΑ κατά τη διαμόρφωση του Συλλεκτήρα Σ3, στη θέση «Παλαιόσκαλα». Πρόκειται για έναν προϊστορικό οικισμό 5ης και 4ης χιλιετίας π.Χ. της Τελικής Νεολιθικής περιόδου στους πρόποδες του Μαυροβουνίου (4,5 χλμ. από το χωριό Καλαμάκι, Δήμος Κιλελέρ). Ο οικισμός είναι κυκλικός, περιβάλλεται από λιθόκτιστους περιβόλους για την προστασία του και έχει εσωστρεφή, ενδοκοινοτική οργάνωση. Η έρευνα εντός κάποιων κτηρίων έφερε στο φως αποθηκευτικούς χώρους, εστίες για μαγείρεμα, κεραμικά σκεύη, πήλινους πελέκεις και έναν χάλκινο, μυλόπετρες, σφοντύλια, εργαλεία κ.ά. Βρέθηκαν ειδώλια, κάποια με πήλινο σώμα και μαρμάρινο κεφάλι («ακρόλιθα»). Το υπουργείο Πολιτισμού αποφάσισε τη διατήρησή του και τη μετατόπιση του Συλλεκτήρα. Επίσης ενέταξε την ανάδειξή του στα χρηματοδοτούμενα προγράμματα από το ΕΣΠΑ.
Σκάβοντας για το Συλλεκτήρα Σ6 βρέθηκαν στη θέση «Αεράνη» δύο κυκλικοί κεραμικοί κλίβανοι για ψήσιμο αγγείων και παλαιοχριστιανικό νεκροταφείο με κιβωτιόσχημους, λακκοειδείς και κεραμοσκεπείς τάφους και στη θέση «Κακόρεμα», κοντά στο βυζαντινό ναό του Αγίου Νικολάου στα Κανάλια, βυζαντινό νεκροταφείο του 11ου αιώνα με 67 ακέραιους κιβωτιόσχημους τάφους.
Οι περισσότεροι τάφοι ήταν γυναικείοι (λιγότεροι παιδικοί και ανδρικοί) κτερισμένοι με πλήθος δακτυλιδιών. Εξάλλου, στο Καλαμάκι, θέση «Γκούβα», ανασκάφηκαν από την 7η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων κτηριακά λείψανα μεσοβυζαντινής περιόδου με εργαστήρια επεξεργασίας σιδήρου, καθώς και νεκροταφείο με κιβωτιόσχημους τάφους, της ίδιας εποχής. Ηταν τμήμα παραλίμνιου οικισμού του 11ου-12ου αιώνα, που απλώνεται στην πλαγιά του Μαυροβουνίου. Τέλος, στην περιοχή Αμυγδαλής ερευνήθηκε τμήμα ρωμαϊκής εγκατάστασης, μεγάλη αγροικία ελληνιστικών χρόνων, καθώς και τμήμα κτηρίου της εποχής του Χαλκού.
Η μέριμνα τώρα των αρχαιολόγων είναι να δημιουργηθεί μια ενιαία παραλίμνια όδευση (περίπατος) σε όλους τους σωζόμενους αρχαιολογικούς χώρους, έτσι ώστε να προβάλλεται η ιστορία της λίμνης από την 7η χιλιετία μέχρι σήμερα.

Βρέθηκε αρχαίος πάπυρος με ελληνική κατάρα

Η ισραηλινή Εφορία Αρχαιοτήτων βρήκε σε ανασκαφή στην Ιερουσαλήμ έναν πάπυρο 1.700 ετών, που φέρει την κατάρα μίας γυναίκας προς έναν άντρα.
Η ρωμαϊκή έπαυλη στην οποία βρέθηκε ο πάπυρος βρίσκεται στη λεγόμενη «Πόλη του Δαυίδ», κατοικήθηκε στα τέλη του 3ου αιώνα και καταστράφηκε μετά από μία σειρά σεισμών φέτος το Μάιο.

Το κείμενο του αρχαίου εγγράφου είναι γραμμένο στα ελληνικά. Μία γυναίκα, ονόματι Κυρίλλα επικαλείται τα ονόματα έξι θεών για να ρίξει κατάρα σε έναν άνδρα που ονομάζεται Ιέννις, πιθανότατα εξαιτίας νομικής διαμάχης που είχαν μεταξύ τους.
Συγκεκριμένα, ο πάπυρος αναφέρει σε ένα σημείο του: «Χτυπάω και σφυροκοπώ και καρφώνω τη γλώσσα, τα μάτια, την οργή, το θυμό, την αναβλητικότητα, την ανακοπή του Ιέννις».
Η Κυρίλλα ζητά από τους θεούς να εξασφαλίσουν ότι ο Ιέννις «σε καμία περίπτωση δεν θα πει ή θα κάνει κάτι εναντίον της, αλλά θα την υπακούει πιστά…»
Για να πιάσει η κατάρα, η Κυρίλλα συνδύασε στοιχεία από τέσσερις θρησκείες, σύμφωνα με τον καθηγητή Ρόμπερτ Βάλτερ Ντάνιελ από το Πανεπιστήμιο της Κολωνίας. Τέσσερις από τους έξι θεούς που επικαλείται είναι έλληνες (Ερμής, Περσεφόνη, Πλούτωνας και Εκάτη), μία ήταν βαβυλώνια (Ερεσκιγκάλ) και ένας ανήκε στους Γνωστικούς (Αβράσαξ), ένα προχριστιανικό φιλοσοφικό και θρησκευτικό κίνημα. Επιπλέον, το κείμενο περιέχει και λέξεις εβραϊκής/ιουδαϊκής προέλευσης που χρησιμοποιούνταν στη μαγεία όπως «laoth».
Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι η κατάρα γράφτηκε από κάποιον μάγο, που πραγματικά χρησιμοποίησε σφυρί και καρφιά για το τελετουργικό του, ώστε να ενισχύσει τη δύναμη της κατάρας.
«Το σφυροκόπημα και το κάρφωμα είναι ένας τρόπος για να αποκτήσει κάποιος έλεγχο πάνω στο άτομο που αναφέρουν τα μαγικά κείμενα,» αναφέρει ο Ντάνιελ.
Η Κυρίλλα και ο αποδέκτης της κατάρας ανήκαν πιθανότητα στη μεσαία ή ανώτερη αστική ρωμαϊκή τάξη και βρίσκονταν σε νομική διαμάχη, καθώς ο πάπυρος με την κατάρα φέρει ομοιότητες με άλλους που βρέθηκαν στην Κύπρο και είναι γνωστό ότι είχαν χρησιμοποιηθεί σε νομικές υποθέσεις. Επιπλέον, η λέξη «ανακοπή» που αναφέρεται στο κείμενο, παραπέμπει σε νομικό θέμα.
Πηγή: Discovery News

Ανασκαφή Αστυπάλαιας: νεκροταφείο βρεφών

Συνεχίζεται η ανασκαφή στο παιδικό νεκροταφείο της ΑστυπάλαιαςΣυνεχίζεται η ανασκαφή στο παιδικό νεκροταφείο της Αστυπάλαιας
2.700 τάφοι παιδιών
Η ανασκαφή της Αστυπάλαιας είναι τεράστια σε μέγεθος και σημασία. Έχουν βρεθεί 2.700 παιδικές ταφές, το νεκροταφείο ήταν σε χρήση από τη γεωμετρική έως τη ρωμαϊκή περίοδο και πιθανότατα η θέση να σχετίζεται με ιερό των θεαινών που προστάτευαν τον τοκετό: Αρτέμιδα, Λοχία, Ειλείθυια. Πρόκειται δηλαδή για ένα μοναδικό στον κόσμο νεκροταφείο βρεφών.

Κρομμυών: Η άγνωστη πλευρά της Αρχαίας Κορινθίας

Η αρχαία πόλη Κρομμυών ουδεμία σχέση έχει με κρεμμύδια και ούτε ταυτίζεται με το κέντρο των σημερινών Αγίων Θεοδώρων, όπως πίστευαν οι αρχαιολόγοι παλαιότερα.
Εσωτερικό ρωμαϊκού θαλαμοειδούς τάφου του 3ου αι. μ.Χ. Διακρίνονται στους τοίχους οι τοξωτές κόγχες εναπόθεσης τεφροδόχων και η έγχρωμη λάρνακα σε σχήμα κλίνης με την προσωπογραφία της νεκρής στο προσκέφαλο. Ανασκαφές Ολυμπίας Οδού
Εσωτερικό ρωμαϊκού θαλαμοειδούς τάφου του 3ου αι. μ.Χ. Διακρίνονται στους τοίχους οι τοξωτές κόγχες εναπόθεσης τεφροδόχων και η έγχρωμη λάρνακα σε σχήμα κλίνης με την προσωπογραφία της νεκρής στο προσκέφαλο. Ανασκαφές Ολυμπίας Οδού
Το όνομα προέρχεται από τον ήρωα Κρόμο (γιο του Ποσειδώνα), όπως αναφέρει ο Παυσανίας στα Κορινθιακά του. Ο Κρομμυών ήταν μια τειχισμένη κώμη με ελκυστική στρατηγική θέση αφού ήταν στο μέσον της παραλιακής οδού που οδηγούσε από τα Μέγαρα στην Κόρινθο, από την οποία απείχε 120 στάδια (περίπου 22 χλμ.), σύμφωνα με τον Θουκυδίδη.

Οι ανασκαφές των τελευταίων χρόνων δείχνουν πως η πόλη των αρχαϊκών και κλασικών χρόνων ήταν κοντά στο κλειστό Γυμναστήριο των Αγίων Θεοδώρων, γιατί εκεί ακριβώς το 2002 βρέθηκαν σπουδαίοι τάφοι αυτής της εποχής κτερισμένοι «με ιδιάζοντα αγγεία προερχόμενα πιθανόν από τοπικό εργαστήριο», όπως διαβάζουμε σε έναν τόμο που μόλις κυκλοφόρησε για την «Αρχαία Κορινθία» με την επιστημονική επιμέλεια του εφόρου της περιοχής Κωνσταντίνου Κίσσα.
Στον συλλογικό αυτό τόμο, όπου γράφουν δώδεκα αρχαιολόγοι της ΛΖ' ΕΠΚΑ (Γ. Γιαννακόπουλος, Μαρία Γκιώνη, Παρασκευή Ευαγγέλογλου, Σ. Κουρσούμης, Ε. Μαραγκουδάκη, Β. Παπαθανασίου, Χριστίνα Πιπίλου, Βασιλική Πλιάτσικα, Δήμητρα Σαρρή, Β. Τασίνος, Θ. Τσιόγκας και Κυριακή Τσίρτση), φαίνεται ο πλούτος της Κορινθίας σε αρχαιολογικές θέσεις ελάχιστα γνωστές στην πλειονότητά τους από το ευρύ κοινό. Πέρα από τον αρχαιολογικό χώρο και το Μουσείο της Κορίνθου, ποιοι γνωρίζουν επίσης ότι στην περιοχή Μαύρα Λιθάρια, 4 χλμ. από το Δερβένι, στο δυτικό άκρο της Κορινθίας έχει βρεθεί το λιμάνι της αχαϊκής Αιγείρας; Τη θέση αυτή είχε ταυτίσει με το λιμάνι της αρχαίας Αιγείρας πρώτος ο W.Μ. Leake το 1830, με βάση τις αναφορές του Παυσανία και του Πολύβιου.
Ωστόσο, σωστική έρευνα σε παραθαλάσσιο οικόπεδο στην περιοχή αυτή έφερε πρόσφατα στο φως τμήμα του λιμενοβραχίονα ο οποίος αποκαλύφθηκε σε μήκος 17,40 μ. Ο λιμενοβραχίονας είναι κατασκευασμένος στο κατώτερο στρώμα του από άμμο, θραύσματα κοχυλιών και κροκάλες διαφόρων μεγεθών, στο μεσαίο τμήμα του από σειρά εργασμένων λίθων από ντόπια πετρώματα, κυρίως ψαμμίτες και στο ανώτερο στρώμα από κροκαλοπαγείς λίθους διαφόρων διαστάσεων συνδεδεμένους με κονίαμα. Η κατασκευή του λιμανιού, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, τοποθετείται στον 2ο αι. μ.Χ. ή στο πρώτο μισό του 3ου αι. μ.Χ. και συμπίπτει με την ανακατασκευή του αρχαίου θεάτρου της Αιγείρας (εποχή αυτοκράτορα Μαξιμίνου Θράκα, 235-238 μ.Χ.). και η εγκατάλειψή του συμβαίνει έπειτα από έναν μεγάλο σεισμό που κατέστρεψε και την πόλη της Αιγείρας τον 3ο αι. μ.Χ.
Η ΛΖ' ΕΠΚΑ διενήργησε αρκετές ανασκαφές με αφορμή διάφορα δημόσια έργα, όπως για τη «νέα σιδηροδρομική γραμμή υψηλών ταχυτήτων Κορίνθου - Κιάτου, τον αυτοκινητόδρομο Ελευσίνα - Κόρινθος, Πάτρα - Πύργος - Τσακώνα, την Ολυμπία Οδό κλπ. Ετσι, βρέθηκε την περίοδο 2009-2011 εκτεταμένος οικισμός της Κορίνθου μυκηναϊκών χρόνων σε μήκος 500 μέτρων στις υπώρειες Χελιωτόμυλου, 100 μέτρα από έναν θολωτό τάφο (13ου αι. π.Χ.).
Πάντως, ένα από τα ωραιότερα ευρήματά τους είναι σε ένα ρωμαϊκό νεκροταφείο (44 π.Χ.-330 μ.Χ.) στις ανασκαφές για την Ολυμπία Οδό. Οι τάφοι αυτοί «ήταν εντυπωσιακοί καμαροσκεπείς θαλαμοειδείς με δρόμο, πολλοί ζωγραφισμένοι εσωτερικά με γιρλάντες, πτηνά, ανθέμια, γεωμετρικά σχήματα. Εξαιρετικό και σπάνιο εύρημα είναι η νεκρική κλίνη, που στην ουσία αποτελεί το κάλυμμα μιας σαρκοφάγου όπου αποδίδεται ζωγραφικά το πορτρέτο της νεκρής με τα ζωηρόχρωμα κλινοσκεπάσματά της.
Ο υστεροαρχαϊκός θεατροειδής χώρος ανατολικά του γεωμετρεικού νεκροταφείου, που πιθανολογείται ότι αποτελούσε το Βουλευτήριο της πόλης
Ο υστεροαρχαϊκός θεατροειδής χώρος ανατολικά του γεωμετρεικού νεκροταφείου, που πιθανολογείται ότι αποτελούσε το Βουλευτήριο της πόλης
Στον ίδιο τόμο, που δημοσιεύτηκε με την υποστήριξη του Club Hotel Casino Λουτρακίου, της Περιφερειακής Ενότητας Κορινθίας, δήμων του νομού και ιδιωτών, μαθαίνουμε και τα συμπεράσματα της έρευνας που διεξήχθη στα Κλένια Κορινθίας μετά την κατάσχεση από τις διωκτικές αρχές των δύο αρχαϊκών Κούρων που βρέθηκαν στα χέρια αρχαιοκαπήλων. Τα δύο αγάλματα ανήκουν σε παρόδιο νεκροταφείο της αρχαίας Τενέας. Η αρχαία οδός που περνούσε από εκεί ταυτίζεται με την Κοντοπορεία, το σύντομο δρόμο Κορίνθου - Αργους. Οι τάφοι αυτού του νεκροταφείου ήταν πλούσια κτερισμένοι και οργανωμένοι κατά συστάδες εκατέρωθεν της οδού.

«Κατά τον 6ο και 5ο αιώνα π.Χ. οι νεκροί είχαν ενταφιαστεί σε μονολιθικές πώρινες σαρκοφάγους, εκτός από δύο περιπτώσεις στις οποίες βρέφη ενταφιάστηκαν μέσα σε μεγάλα ταφικά αγγεία». Τα δύο σπάνια αρχαϊκά αγάλματα των νέων αυτών αποτελούσαν παρόδιο επιτύμβιο σύνταγμα και προορίζονταν για τη διαιώνιση της μνήμης δύο νεκρών, ίδιας περίπου ηλικίας, όπως έδειξε η ανθρωπολογική ανάλυση, οι οποίοι είχαν ενταφιαστεί σε δύο σαρκοφάγους τοποθετημένες σε κοινό ταφικό όρυγμα. Επελέγη μάλιστα το πιο περίοπτο σημείο, αφού μπροστά από τις συγκεκριμένες ταφές η αρχαία οδός διακλαδώνεται. Ηταν η εποχή της ακμής της Τενέας και σ' αυτούς τους αιώνες ανήκει πιθανόν η απάντηση μαντείου σε κάποιον Ασιάτη για το αν ήταν φρόνιμο να εγκατασταθεί στην Κόρινθο. Η απάντηση του μαντείου ήταν «ευτυχής είναι η Κόρινθος, αλλά εγώ θα προτιμούσα να ήμουν Τενεάτης».
Τμήμα του αρχαϊκού τείχους της Αρχαίας Κορίνθου. Ανασκαφές Ολυμπίας Οδού
Τμήμα του αρχαϊκού τείχους της Αρχαίας Κορίνθου. Ανασκαφές Ολυμπίας Οδού

Στη Ζώμινθο, η έδρα του ιερατείου του Ιδαίου Αντρου;

Οταν ο χιονιάς απέκλειε την πρόσβαση στο Ιδαίον Άντρον  πάνω στον Ψηλορείτη (σε ύψος 2.456 μ.), το ιερατείο, που λειτουργούσε το πλούσιο ιερό και το μαντείο στη γενέθλια σπηλιά του Δία, ενδεχομένως να κατέβαινε από το βουνό και να διέμενε σε άλλο κατάλυμα.
Η ανασκαφή στη Ζώμινθο, Ενθετη, η λίθινη βάση με τα ίχνη του ξύλινου κίονα
Η ανασκαφή στη Ζώμινθο, Ενθετη, η λίθινη βάση με τα ίχνη του ξύλινου κίονα
Δεν αποκλείεται λοιπόν το ασφαλές χειμερινό κατάλυμα του πανίσχυρου ιερατείου, που αποτελούσε ένα θρησκευτικό και διοικητικό κέντρο και είχε δεσμούς με την Κνωσό, να ήταν στη Ζώμινθο. Ολα τα ευρήματα, τα περσινά χάλκινα ειδώλια και κυρίως το τριώροφο πολυτελές οικοδόμημα που αποκαλύπτεται τα τελευταία χρόνια μαζί με τους μικρούς φορητούς τελετουργικούς βωμούς της φετινής ανασκαφής, ένας των οποίων μάλιστα φέρει ίχνη Γραμμικής Α, συνηγορούν υπέρ αυτής της εκδοχής.

Η Ζώμινθος βρίσκεται σε απόσταση 11 χλμ. κάτω από το Ιδαίον Αντρον. «Είναι ένα σημείο στο οποίο θα μπορούσαν να φθάσουν χωρίς να απομακρυνθούν πολύ και να αφήσουν απροστάτευτους τόσους θησαυρούς στο ιερό», υποστηρίζει η ανασκαφέας του χώρου Εφη Σαπουνά-Σακελλαράκη, που έχει σκάψει μαζί με τον αείμνηστο Γιάννη Σακελλαράκη και το Ιδαίον Αντρον.
Επιστρέφοντας από τη φετινή ανασκαφή και αφού γύρισε άλλη μία φορά όλα τα μινωικά ανάκτορα της Κρήτης (Κνωσό, Φαιστό κ.ά.) προκειμένου να εξετάσει κάποιες κατασκευαστικές λεπτομέρειες, είχε να μας πει η κ. Σακελλαράκη ότι «τόσο πολυτελή κατασκευή, όσο εδώ στη Ζώμινθο, δεν έχω δει».
Αναφέρεται στην εξαιρετικά εκλεπτυσμένη και επιμελημένη κατασκευή του κτηρίου που σώζεται σε ύψος 2,5-3 μέτρων, το οποίο ήταν τοιχογραφημένο στους ορόφους. Εχει βρεθεί ένα τμήμα τοιχογραφίας πάνω στον τοίχο και ένας τεράστιος όγκος από κονιάματα με χρώματα κόκκινο, κίτρινο και γαλάζιο, που θα προσπαθήσουν οι συντηρητές να ανασυνθέσουν.
Τα δάπεδα είναι στρωμένα με μεγάλες ασβεστολιθικές πλάκες και έχει βρεθεί ένας ξύλινος κίονας μέσα στη λίθινη βάση του στο εσωτερικό ενός δωματίου (η κιονοστοιχία χώριζε το δωμάτιο σε δύο μέρη).
Χάλκινο μινωικό ειδώλιο
Χάλκινο μινωικό ειδώλιο
Οι κίονες στα μινωικά ανάκτορα ήταν ξύλινοι, βαμμένοι (ο Εβανς, αντιγράφοντας τις τοιχογραφίες στην Κνωσού τους έβαψε κόκκινους) και στήριζαν τις ελαφριές ανωδομές, το δεύτερο και ενδεχομένως τον τρίτο όροφο.

Ο κίονας, που βρέθηκε στη θέση του έπειτα από 3.500-4.000 χρόνια, έχει ύψος 30 πόντων και διάμετρο 26,5 πόντων. Είναι ένα εξαιρετικά σπάνιο εύρημα που αφαιρέθηκε με πολλή προσοχή για να συντηρηθεί και το οποίο θυμίζει στην κ. Σακελλαράκη ένα παρόμοιο εύρημα που έχει βρει στην είσοδο του ανακτόρου των Αρχανών.
Ως τώρα το ζεύγος Σακελλαράκη απέφευγε να μιλήσει για λατρεία θρησκευτική στη Ζώμινθο. Η φετινή όμως ανεύρεση δύο βωμίσκων, όπως επίσης πολλές άλλες λεπτομέρειες, μαρτυρούν τέλεση λατρείας σε αυτό το χώρο. «Φέτος βρήκαμε μια τράπεζα προσφορών, ένα φορητό βωμίσκο διαστάσεων 20χ20 εκ. και έναν τριποδικό δίσκο με τρύπες όπου τοποθετούνταν μικρά αγγεία». Ο βωμίσκος είναι βαθμιδωτός λίθινος και βρέθηκε καλά προστατευμένος κάτω από ένα πέτρινο θρανίο που ακουμπά στον τοίχο. Το σημαντικό είναι ότι σε καθε μία από τις συνολικά δώδεκα πλευρές του είναι χαραγμένο από ένα σύμβολο της Γραμμικής Α γραφής. Η κ. Σακελλαράκη έχει απευθυνθεί σε ειδικούς ερευνητές κυρίως στο εξωτερικό για την αναγνώριση αυτών των συμβόλων, με την ελπίδα να αποκαλυφθούν στοιχεία για τις τελετουργίες που τελούνταν εκεί.
Την άποψη ότι η Ζώμινθος ήταν η βάση του ιερατείου του Ιδαίου Αντρου επιβεβαιώνουν κι άλλα ευρήματα εντός του μινωικού κτηρίου. Σε μια γωνιά ενός δωματίου βρέθηκε ένας ημικυκλικός χώρος οριοθετημένος από όρθιες πλάκες εντός του οποίου ήταν ένα χάλκινο θυμιατήρι, δύο χάλκινοι διπλοί πελέκεις και πλήθος πήλινων αγγείων. Στον ίδιο χώρο βρέθηκε και δεύτερος λίθινος τελετουργικός βωμός, αρκετά καμένος ώστε να μη διακρίνεται αν έφερε κάποτε εγχάρακτα σύμβολα. Γύρω από το βωμό ήταν σκόρπια δόντια αγριόχοιρου και κέρατα αίγαγρων, όπως και ενός ελαφιού.
Τι άλλο θέλεις για να αναγνωρίσεις πως πρόκειται για μια χαρακτηριστική περίπτωση θυσιαστηρίου; Η κ. Σακελλαράκη πιστεύει ότι όλη η ανατολική πλευρά του ανακτόρου είχε θρησκευτικό χαρακτήρα καθώς έχουν βρεθεί χώροι θυσιαστηρίου, που ασφαλώς θα κάλυπταν όλες τις τελετουργικές ανάγκες. Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγει γιατί σε μια άκρη άλλου δωματίου εντοπίστηκε ένα είδος βωμού στον οποίο ανεβαίνει κανείς με μικρή κλίμακα.
Επιπλέον, παλαιότερα είχαν βρεθεί χάλκινα ειδώλια και μάλιστα τα ωραιότερα σωζόμενα σε όλη την Κρήτη, το σκήπτρο του ιερέα με τα χαραγμένα φίδια, θυμιατήρια, χάλκινα εγχειρίδια, χάλκινα κύπελλα, ζωόμορφα ρυτά, κύπελλα κοινωνίας και πλήθος αναθήματα, κοσμήματα από αχάτη, από ορεία κρύσταλλο, περίαπτα, ελάσματα, περόνες κ.ά.
«Αυτός δεν ήταν ένας απλός σταθμός για όσους ανέβαιναν προς το Ιδαίον Αντρον. Ηταν ένα μεγάλο διοικητικό, πολιτικό και θρησκευτικό κέντρο, πολυτελής έδρα του ιερατείου του Ιδαίου Αντρου», τονίζει η Εφη Σακελλαράκη. «Η λειτουργία του δεν περιορίζεται στους τρεις - τέσσερις μήνες που δεν ήταν προσβάσιμο λόγω καιρικών συνθηκών το ιερό. Το ιερατείο ήταν εγκατεστημένο εδώ στη Ζώμινθο, όπου συντελούνταν και όλες οι παραγωγικές λειτουργίες του ανακτόρου, με τα εργαστήρια κεραμικής, μεταλλουργίας και ορείας κρυστάλλου, τα οποία έχουν ήδη αποκαλυφθεί».
Θεωρεί πως το λατρευτικό αυτό κέντρο αρχίζει να λειτουργεί από την Παλαιοανακτορική εποχή, δηλαδή το 1900 π.Χ. υπό τον έλεγχο της Κνωσού. Καταστρέφεται το 1700 π.Χ. από μεγάλο σεισμό, εγκαταλείπεται για 30-50 χρόνια από τους κατοίκους του, οι οποίοι επιστρέφουν για να το ξαναχτίσουν. Τότε αλλάζει η διαρρύθμισή του.
Λίγους αιώνες αργότερα, ένας νέος σεισμός το καταστρέφει για άλλη μια φορά. Σε απόσταση 100 μ. από εκεί έχει βρεθεί ένα μυκηναϊκό κτήριο που ήταν σε χρήση τα ρωμαϊκά χρόνια, ενώ έχουν αφήσει τα ίχνη τους οι Βυζαντινοί, οι Ενετοί, ακόμη και οι Τούρκοι.

Πολυάνδρειο ή Ηρώο ο τύμβος της Αμφίπολης

Ο τύμβος της Αμφίπολης, που έσπευσαν οι ντόπιοι δημοτικοί παράγοντες να προδικάσουν ότι πρόκειται για τον τάφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου ή της γυναίκας του Ρωξάνης και του γιου του Αλεξάνδρου Δ' (το παιδάκι είναι θαμμένο στους βασιλικούς τάφους της Βεργίνας πλάι στον παππού του, τον Φίλιππο Β', στον «τάφο του Πρίγκιπα», κάτι που υποστήριζε με πάθος ο αείμνηστος Μανόλης Ανδρόνικος), έχει τη δική του ιστορία.
Επιμελημένος ο περίβολος του Τύμβου της Αμφίπολης (4ος αι. π.Χ.), έγινε από έμπειρους τεχνίτες και σπουδαίο αρχιτέκτονα
Επιμελημένος ο περίβολος του Τύμβου της Αμφίπολης (4ος αι. π.Χ.), έγινε από έμπειρους τεχνίτες και σπουδαίο αρχιτέκτονα
Μια ιστορία πολύ σημαντική, όπως δείχνει η αρχαιολογική έρευνα.

Η πρώτη ανασκαφική τομή του τύμβου έγινε το 1953 αρχικά από κατοίκους της περιοχής, για τη διερεύνηση μιας λιθοδομής, ίχνη της οποίας έβλεπαν στην κορυφή του τύμβου. Επίσημα η ανασκαφή ξεκίνησε το 1964 από τον αρχαιολόγο Δ. Λαζαρίδη και έφερε στο φως ένα μεγάλο τετράπλευρο οικοδόμημα διαστάσεων 10x10 μέτρων με 5 μ. ύψος. Ηταν ένα περιτειχισμένο κιβώτιο χώματος, το οποίο ο Λαζαρίδης πρώτος αναγνώρισε ως το «ταφικό σήμα» του τύμβου και που σήμερα αποδεικνύεται πως ήταν το υποθεμέλιο του βάθρου πάνω στο οποίο ήταν ο περίφημος Λέων της Αμφίπολης. Το τμήμα αυτό δεν ήταν ορατό στην αρχαιότητα, γιατί ήταν μέσα στο χώμα, όπως γίνεται κατανοητό και από την παρουσίαση της αρχαιολόγου Κατερίνας Περιστέρη και του αρχιτέκτονα Μιχάλη Λεφαντζή στη φετινή επιστημονική συνάντηση για το Αρχαιολογικό Εργο Μακεδονίας-Θράκης (ΑΕΜΘ) στη Θεσσαλονίκη (Μάρτιος 2013).
Στο πλαίσιο της ανασκαφής στον τύμβο Καστά της Αμφίπολης Σερρών, που διενεργείται από την προϊσταμένη της ΚΗ' Εφορείας Αρχαιοτήτων Κατερίνα Περιστέρη, έγιναν δύο σημαντικές ανακαλύψεις. Πρώτα βρέθηκε ο γνωστός πια ταφικός περίβολος του τύμβου, με ιδιαίτερα επιμελημένη μαρμάρινη επικάλυψη, η οποία είχε σε ένα μεγάλο τμήμα αφαιρεθεί. Στην αναζήτηση αυτών των μαρμάρινων μελών, η Κ. Περιστέρη και ο Μ. Λεφαντζής ταύτισαν τα 500 διάσπαρτα αρχιτεκτονικά μέλη που βρίσκονται στο Λέοντα της Αμφίπολης (κάποια χιλιόμετρα μακριά) με αυτά του ταφικού περιβόλου, οδηγώντας στο συσχετισμό του Λέοντος με τον τύμβο. Αυτό από μόνο του είναι ένα σημαντικό επίτευγμα.
Αναπαράσταση του Λέοντος της Αμφίπολης, όπως ήταν στην κορυφή του τύμβου
Αναπαράσταση του Λέοντος της Αμφίπολης, όπως ήταν στην κορυφή του τύμβου
Ας γυρίσουμε όμως στην ανασκαφή Λαζαρίδη, ο οποίος άρχισε να σκάβει με τον κλασικό τρόπο από πάνω προς τα κάτω. Στα 10 μέτρα κάτω από το λεγόμενο «ταφικό σήμα» βρίσκει τάφους της εποχής του σιδήρου, όπως και αρχαϊκούς ασύλητους κιβωτιόσχημους. Είναι θαμμένες γυναίκες και παιδιά, όπως και άνδρες με τον οπλισμό τους. Είναι άραγε το παλαιό νεκροταφείο των Εννέα Οδών, ενός πολίσματος που προσπάθησαν οι Αθηναίοι το 464 π.Χ. ανεπιτυχώς να αποικίσουν; Θυμίζουμε πως οι Αθηναίοι λίγο αργότερα, στην εποχή του Περικλή, ίδρυσαν την Αμφίπολη (438/437 π.Χ.), με στόχο τον έλεγχο της πλούσιας ενδοχώρας του ποταμού Στρυμόνα και των μεταλλείων χρυσού και αργύρου του Παγγαίου. Η Αμφίπολη βέβαια αυτονομήθηκε το 422 π.Χ. και το 357 π.Χ. εντάχθηκε στο Βασίλειο της Μακεδονίας από τον Φίλιππο Β'.

«Αυτό είναι το νεκροταφείο του παρακείμενου οικισμού που ήταν στο Λόφο 133, γιατί τα απομεινάρια της κατοίκησης εκεί χρονολογούνται στην ίδια εποχή» μας λέει η κ. Περιστέρη, η οποία δούλευε ως επιστημονικός συνεργάτης με το σπουδαίο αρχαιολόγο Λαζαρίδη. Μάλιστα τον θυμάται να σκάβει σ' αυτή την ίδια θέση όταν έγινε γνωστό ότι ο Ανδρόνικος ανακάλυψε τους βασιλικούς τάφους στη Βεργίνα. «Τον βλέπαμε κάπως πικραμένο και όταν τον ρωτήσαμε γιατί, μας είπε: "Ο Μανόλης βρήκε τον Φίλιππο, εγώ όμως δεν βρήκα τη Ρωξάνη". Ετσι προέκυψε η σχέση του ταφικού μνημείου με τη Ρωξάνη, γιατί εθρυλείτο από τότε. Αλλά εκείνα τα χρόνια είχαν τη δική τους μαγεία».
Ο Λαζαρίδης πέθανε το 1985 και οι έρευνες συνεχίστηκαν από την αρχαιολόγο Χάιδω Κουκούλη. Η κ. Κουκούλη βρίσκει κι άλλους τάφους της ίδιας εποχής. Εν τω μεταξύ η εικόνα του λόφου έχει αλλάξει. Εχει γίνει επίπεδη, σε σχήμα τραπεζοειδές, έκτασης 20 στρεμμάτων και έχουν συνολικά αποκαλυφθεί 70 τάφοι. Οταν το 2009 ανέλαβε την ΚΗ' Εφορεία η Κατερίνα Περιστέρη συνέχισε να σκάβει στο ίδιο επίπεδο, καθώς δεν μπορούσε να ξηλώσει τους αρχαϊκούς τάφους για να πάει σε κατώτερα στρώματα. Το 2012 όμως αποφασίζει να ψάξει χαμηλότερα για να βρει τα όρια αυτού του τύμβου. Ανοίγει δυο ζωνάρια περιμετρικά και δεν βρίσκει τίποτα. Στο τρίτο ζωνάρι πέφτει στον περίβολο. «Μέχρι τότε ο τύμβος είχε ύψος 23 μέτρα. Εμείς πήγαμε 12 μέτρα κάτω. Ο περίβολος ήταν πολύ βαθιά».
Ανακαλύπτει ένα λίθινο δακτύλιο που μοιάζει να έχει βάθος. Οντως. Αρχίζει να αποκαλύπτει σιγά σιγά έναν εκπληκτικής κατασκευής, ιδιαίτερα επιμελημένο τοίχο, ύψους 3 μέτρων, που χρονολογείται στο τελευταίο τέταρτο του 4ου αι. π.Χ. Ο εργάτης τής ανασκαφής απλώς ρίχνει τα χώματα και έρχεται στο φως ο κτιστός περίβολος του τύμβου σε μήκος 60 μέτρων. Το τμήμα αυτό σώζεται ατόφιο, όπως ήταν στην αρχαιότητα. Το υπόλοιπο όμως, με συνολική περίμετρο 500 μέτρων (σκαμμένα σήμερα τα 405 μ.), έχει ξηλωθεί από την αρχαιότητα. Σε αυτή τη φάση η κ. Περιστέρη κάλεσε τον κ. Λεφαντζή, που βρίσκεται εκείνη την εποχή στην περιοχή για άλλες εργασίες στο πλαίσιο της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Ο αρχιτέκτονας, που βασική του δουλειά είναι στα έργα αναστήλωσης στις κλιτύς της Ακρόπολης των Αθηνών, είδε ορθοστάτες στη θέση τους, με την περιτένεια, την ανάγλυφη διακοσμητική ταινία η οποία περιτρέχει τους λίθους, σε άψογη εκτέλεση. Εντοπίζοντας και κάποια αποτμήματα αρχιτεκτονικών μελών in situ, ο κ. Λεφαντζής, σε συνεργασία με την κ. Περιστέρη, έκανε μια πρώτη προσπάθεια αναπαράστασης του ταφικού περιβόλου που ήταν από τοπικό λίθο εξωτερικά επενδεδυμένο με μάρμαρο Θάσου. Πρέπει να τον φανταστούμε να περιτριγυρίζει τον τύμβο που ήταν χωμάτινος και στην κορυφή να υπάρχει η βάση του μνημείου που ήταν ο Λέων της Αμφίπολης.
Πεντακόσια αρχιτεκτονικά μέλη του τύμβου ήταν 2.000 χρόνια στον Στρυμόνα.
Πεντακόσια αρχιτεκτονικά μέλη του τύμβου ήταν 2.000 χρόνια στον Στρυμόνα.
Οι Περιστέρη - Λεφαντζής σκέφθηκαν ότι κάπου πρέπει να βρίσκονται και τα υπόλοιπα αρχιτεκτονικά μέλη του λαμπρού αυτού μνημείου. «Στη διερεύνηση που κάναμε βρήκαμε ορθοστάτες και στέψεις με τα ίδια τεχνικά χαρακτηριστικά σαν να ήταν από την ίδια εργολαβία στην περιοχή του Λέοντος της Αμφίπολης. Είναι 500 αρχιτεκτονικά μέλη» λένε.

Τα κομμάτια αυτά ήταν για 2.000 χρόνια στην κοίτη του Στρυμόνα, ωσότου το 1912 τα βρήκε η 7η Μεραρχία του Ελληνικού Στρατού και το 1916 οι Αγγλοι, οι οποίοι έφτιαχναν οχυρωματικά έργα στη γέφυρα της Αμφίπολης και τα τοποθέτησαν στην άκρη του ποταμού, με σκοπό να τα φυγαδεύσουν στην Αγγλία. Τους χάλασαν όμως τα σχέδια οι Βούλγαροι, που είχαν καταλάβει το Παγγαίο και τους βομβάρδισαν. Με το υλικό αυτό φτιάχτηκε αργότερα το βάθρο στο οποίο έχει στηθεί ο Λέων της Αμφίπολης.
Οι ορθοστάτες του περιβόλου στη θέση τους και κάτω το ίδιο υλικό πέριξ του Λέοντος της Αμφίπολης, χιλιόμετρα μακριά
Οι ορθοστάτες του περιβόλου στη θέση τους και κάτω το ίδιο υλικό πέριξ του Λέοντος της Αμφίπολης, χιλιόμετρα μακριά
Μέχρι τώρα ξέραμε ότι ο Λέων (σύμβολο ισχύος) ήταν στην κορυφή ενός ταφικού μνημείου του 4ου αι. π.Χ. στην Αμφίπολη. Πολλοί πιθανολογούσαν ότι το ταφικό αυτό μνημείο ανήκει στο ναύαρχο και πιστό φίλο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Λαομέδοντα. Αυτό μένει να αποδειχθεί όταν η ανασκαφή ολοκληρωθεί. Πάντως στην περιοχή του Λέοντος οι Περιστέρη - Λεφαντζής έχουν εντοπίσει 54 γείσα του ταφικού περιβόλου του τύμβου, 87 ανώτερους ορθοστάτες, 76 κατώτερους ορθοστάτες, 114 στέψεις ορθοστατών και 44 βάσεις. Τα γείσα και οι ακτινωτοί ψευδοκέραμοι που έχουν βρεθεί in situ είναι ίδια με αυτά που βρίσκονται στην περιοχή του Λέοντος. Συνεπώς, το μνημείο του Λέοντος της Αμφίπολης, που έχει «αναστηλωθεί» από αρχαίους λίθους τυχαία τοποθετημένους, αποδεινύεται fake.

Στην ανακοίνωση του Μαρτίου στο ΑΕΜΘ, οι Περιστέρη - Λεφαντζής έκαναν και μία εξαιρετική παρατήρηση. Το ύψος του αγάλματος του λιονταριού είναι 5,28 μέτρα. Ο εμβάτης της όλης κατασκευής είναι 0,528 μ. Το ύψος του βάθρου και ο λέων μαζί 15,84 μ., ενώ η διάμετρος του τύμβου στην Καστά Σερρών είναι 158,40 μ. Πρόκειται για ένα «μνημείο γεωμετρίας», σύμφωνα με τους δύο μελετητές. Ο κ. Λεφαντζής υποστηρίζει πως ο τύμβος έχει ιδιαίτερη τυπολογία, καθιστώντας τον μοναδικό αρχιτεκτονικό επίτευγμα τόσο σε ποιότητα όσο και σε μέγεθος. Οι όποιες ταφές έγιναν τον 4ο αι. π.Χ. θα πρέπει να βρίσκονται εσωτερικά από τη βάση του περιβόλου, ο οποίος πρέπει να καταστράφηκε στα ρωμαϊκά χρόνια.
Από μεθαύριο Δευτέρα ξαναρχίζει η ανασκαφή με το επιστημονικό προσωπικό κουμπωμένο μετά την παραφιλολογία που αναπτύχθηκε για την προσωπική προβολή κάποιων πολιτικάντηδων της περιοχής.

Τετάρτη 13 Φεβρουαρίου 2013

Ο πράσινος θεασσαλικός λίθος


































Ο Πράσινος Θεσσαλικός Λίθος είναι ένα από τα πιο φημισμένα πετρώματα της ύστερης αρχαιότητας

Διάλεξη από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας και τη ΙΓ’ Εφορεία Αρχαιοτήτων
Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Βόλου σε συνεργασία με τη ΙΓ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων διοργανώνουν διάλεξη με θέμα: «Ο Πράσινος Θεσσαλικός Λίθος» την Παρασκευή 15 Φεβρουαρίου. Εισηγητής στη διάλεξη θα είναι ο λέκτορας του Τμήματος Γεωλογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Βασίλης Μέλφος.
Ο Πράσινος Θεσσαλικός Λίθος είναι ένα από τα πιο φημισμένα πετρώματα της ύστερης αρχαιότητας. Εξορυσσόταν 12 χλμ. νοτιοανατολικά της Λάρισας. Τα ρωμαϊκά και βυζαντινά λατομεία με τα ίχνη λάξευσης και λατόμησης που διατηρούνται μέχρι σήμερα, αποτελούν σημαντικούς μάρτυρες για την τεχνολογία της εξόρυξης κατά την αρχαιότητα.
Η ιδιαίτερα σκληρή υφή του πετρώματος και οι καλές φυσικομηχανικές ιδιότητές του, αλλά και η εντυπωσιακή μορφή του, το έκαναν κατάλληλο για την κατασκευή μονολιθικών κιόνων και εσωτερικών επενδύσεων σε ναούς, λουτρά, ανάκτορα κ.ά. Ήταν όμως τόσο ακριβός, ώστε να χρησιμοποιείται κυρίως για την οικοδόμηση πολυτελών κτηρίων αυτοκρατόρων, αρχόντων, ευγενών και γενικά εύπορων πολιτών. Είναι εντυπωσιακό πόσο περιζήτητος ήταν ο σπάνιος Πράσινος Θεσσαλικός Λίθος στη Ρωμαϊκή και Βυζαντινή αυτοκρατορία. Τον εντοπίζουμε σε μνημεία από τη Θεσσαλία, τη Μακεδονία, αλλά και την Κωνσταντινούπολη, τη Ρώμη, τη Συρία, έως τη Σεβίλλη της Ισπανίας και μέχρι την Τυνησία. Η εξόρυξη του πετρώματος αυτού ήταν διαχρονική. Άρχισε τον 1ο αι. π.Χ. και συνεχίστηκε ώς τις μέρες μας, τη δεκαετία του 1980, με μικρές μόνο διακοπές.
Ο Βασίλης Μέλφος έχει ασχοληθεί μεταξύ άλλων με τη μελέτη της Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας, με έμφαση στα αρχαία λατομεία μαρμάρου και στον προσδιορισμό της πηγής προέλευσης των πρώτων υλών από μαρμάρινα αντικείμενα και αρχιτεκτονικά μέλη μνημείων της αρχαιότητας.
Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 15 Φεβρουαρίου και ώρα 19:00 στην αίθουσα εκδηλώσεων της ΙΓ’ Ε.Π.Κ.Α., στον 1ο όροφο της νέας πτέρυγας του Αρχαιολογικού Μουσείου Βόλου (Αθανασάκη 1). Η είσοδος είναι ελεύθερη για το κοινό.