ΣΤΟΝ ΤΥΜΒΟ ΤΗΣ ΜΙΚΡΗΣ ΔΟΞΙΠΑΡΑΣ: «Λίφτινγκ» στα ρωμαϊκά άρματα

Εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης θα γίνουν στα ευρήματα του μνημείου, τα οποία θα εκτεθούν μαζί με αντίγραφά τους, σε επιτόπιο μουσείο

Λεπτομέρεια από το κρανίο του ενός αλόγου και άμαξα.  Σώζονται αποτυπώματα από ορισμένα ξύλα του σκελετού της, από το τιμόνι (ρυμός), από τις ακτίνες (κνήμες) που ήταν δώδεκα σε κάθε τροχό και από την αψίδα

Εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης θα γίνουν στα ευρήματα του μνημείου, τα οποία θα εκτεθούν μαζί με αντίγραφά τους, σε επιτόπιο μουσείο

Τρίτη του Πάσχα και ο Διαμαντής Τριαντάφυλλος κατευθυνόταν πρωί πρωί από την Κομοτηνή, όπου διαμένει, προς την Ορεστιάδα. Διάφορες υποχρεώσεις που σχετίζονται με το σπουδαίο ανασκαφικό του εύρημα, τον τύμβο της Μικρής Δοξιπάρας, δεν τον άφησαν στην πασχαλινή ραστώνη. Το ίδιο συμβαίνει και τα καλοκαίρια, όπως και τα Χριστούγεννα. Αν και συνταξιούχος, ο επίτιμος έφορος αρχαιοτήτων, ασχολείται με αφοσίωση με το έργο ανάδειξης του μνημείου.

Στις εσχατιές της ελληνικής γης, ένα τόσο σπουδαίο και μοναδικό για την Ελλάδα εύρημα (τέσσερις καύσεις - ταφές με πέντε άμαξες και δεκαπέντε άλογα) τραβά το ενδιαφέρον των επιστημόνων, όπως και του κοινού. Η τοπική κοινωνία έχει αγκαλιάσει την ανασκαφή και η κατασκευή επιτόπιου μουσείου είναι ενταγμένη στο ΕΣΠΑ. Το μουσείο, έκτασης περίπου 1.700 τετραγωνικών μέτρων, θα είναι κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, στα πρότυπα του Μουσείου των βασιλικών τάφων των Αιγών.

Από πλεξιγκλάς
Σε αυτό θα τοποθετηθούν τα πρωτότυπα αρχαιολογικά ευρήματα (μέσα σε προθήκες), αλλά και πιστά αντίγραφά τους (στο χώμα). Ιδιαίτερα για τους σκελετούς των πέντε αμαξών έχει προβλεφθεί η δημιουργία αντιγράφων από πλεξιγκλάς, πάνω στα οποία θα τοποθετηθούν τα πρωτότυπα εξαρτήματα.

Ηδη, όπως λέει στο «Εθνος» ο κ. Τριαντάφυλλος, έχει ολοκληρωθεί η τρισδιάστατη σάρωση που απαιτείται ώστε να κατασκευαστούν τα αντίγραφα. Ο πρόεδρος της επιστημονικής επιτροπής αναφέρει πως τώρα εκπονείται η μελέτη για το κέλυφος. Οταν ολοκληρωθεί και περάσει από ΚΑΣ, θα προκηρυχθεί ο διαγωνισμός. Αν δεν υπάρξουν καθυστερήσεις, σε δύο χρόνια το επιτόπιο μουσείο θα μπορεί να λειτουργήσει.

Στους γειτονικούς χώρους, που απαλλοτριώθηκαν, θα γίνουν ανασκαφικές δοκιμαστικές τομές ώστε να διαπιστωθεί τι κρύβουν. Με πλούσιο εποπτικό υλικό για τους τύμβους της Θράκης, την αποτέφρωση των νεκρών, τον ενταφιασμό αλόγων και αμαξών, την τεχνολογική εξέλιξη των αμαξών από την προϊστορική περίοδο έως τα νεότερα χρόνια, στο επιτόπιο μουσείο θα παρέχονται λεπτομερείς πληροφορίες για την ενημέρωση των επισκεπτών και ιστορικές γνώσεις για την επιμόρφωση των μαθητών.

Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο ενέκρινε πρόσφατα τη μελέτη συντήρησης των ευρημάτων, που είναι ξύλινα, σιδερένια και χάλκινα. Οι εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης που πρέπει να επιτελεστούν παρουσιάστηκαν από τον διευθυντή Συντήρησης Αρχαίων Μνημείων, Νίκο Μίνω, και είναι:

• Λεπτομερής φωτογράφηση πριν - μετά τη συντήρηση, αλλά και σε όλες τις φάσεις εργασίας
• Καταγραφή της υπάρχουσας κατάστασης
• Απομάκρυνση του προστατευτικού στρώματος με οργανικούς διαλύτες
• Δοκιμές καθαρισμού με διαλύτες για απομάκρυνση ατμοσφαιρικών ρύπων, λιπαρών επικαθήσεων κ.λπ.
• Μηχανικός καθαρισμός της μεταλλικής επιφάνειας, όπου χρειάζεται, με υαλόβουρτσες ή άλλα μικροεργαλεία, με τη βοήθεια μικροσκοπίου
• Εμβαπτισμός σε αναστολείς διάβρωσης
• Απομάκρυνση της υγρασίας σε κλίβανο
• Προστασία από το περιβάλλον με κατάλληλα βερνίκια
• Συγκολλήσεις και συμπληρώσεις εάν χρειάζονται
• Αισθητική αποκατάσταση

Τη μελέτη εκπόνησαν η Δέσποινα Κατσαρού-Μοσχονά και η Κωνσταντίνα Στεφάνου. Οι ανασκαφείς συντηρούν μέχρι τώρα τα ευρήματα με τις οδηγίες της διεύθυνσης συντήρησης και με ικανοποίηση διαπίστωσαν ότι τα σιδερένια αντικείμενα παραμένουν αναλλοίωτα μετά την επέμβαση.

Στο φως υπόγειο υδραγωγείο του 6ου αιώνα π.Χ.

Ενα υπόγειο υδραγωγείο, που κατασκευάστηκε τον 6ο αιώνα π.Χ., και φαίνεται ότι αποτελεί πρωτόλειο έργο του περίφημου Μεγαρίτη αρχιτέκτονα Ευπαλίνου, έφεραν στο φως οι ανασκαφές της Γ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων στην αγροτική περιφέρεια των Μεγάρων.

Το υδραγωγείο, που εντοπίστηκε στη θέση Ορκός, αποτελείται από υδρομαστευτικές σήραγγες που συνέλεγαν και μετέφεραν το νερό στην πόλη, με τη βοήθεια της φυσικής κλίσης.

Κάθετα φρέατα υπάρχουν κατανεμημένα στην επιφάνεια του εδάφους που χρησίμευσαν αρχικά στον προσανατολισμό, αερισμό και απομάκρυνση των επιχώσεων κατά τη διάνοιξη των υπόγειων σηράγγων και στη συνέχεια για τη συντήρηση και τον εξαερισμό του υδραγωγείου.

Το νερό από το υδραγωγείο οδηγούνταν με λιθόκτιστο αγωγό στην κεντρική κρήνη της πόλης που κτίστηκε στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. και είναι γνωστή ως Κρήνη του Θεαγένους.

Οπως εξήγησε η αρχαιολόγος της Γ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Παναγιώτα Αυγερινού, σε διάλεξή της χτες το βράδυ στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, το υδραγωγείο εμφανίζει ομοιότητες με το περίφημο υδραγωγείο της Σάμου, τόσο ως προς τα τεχνικά χαρακτηριστικά, όσο και ως προς τον όλο σχεδιασμό.

Το γεγονός αυτό, μαζί με τη χρονολόγηση του έργου, οδήγησαν τους αρχαιολόγους της Γ' ΕΠΚΑ στη θεώρηση ότι πρόκειται για πρωτόλειο έργο του Ευπαλίνου, από την κατασκευή του οποίου απέκτησε την απαιτούμενη εμπειρία και τεχνική αρτιότητα που απαιτούνταν για το σχεδιασμό ενός τόσο μεγάλου και σύνθετου έργου, όπως είναι το Ευπαλίνειο Ορυγμα της Σάμου.

Σημειώνεται, εξάλλου, ότι σε σωστική ανασκαφή του 2008 στο νότιο τμήμα της πόλης, δίπλα στον οχυρωματικό περίβολο, είχε έρθει στο φως το τρίτο δημόσιο έργο ύδρευσης, η νότια Κρήνη, που χρονολογείται στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ.

Ως σύλληψη αποτελεί συνδυασμό των δύο προηγηθέντων έργων, καθώς συνδύαζε άντληση και αποθήκευση νερού. Στηρίζεται, όπως και το υδραγωγείο στη λογική της υδρομάστευσης, που επιτυγχάνεται με αγωγούς - στοές διανοιγμένους στο σκληρό φυσικό έδαφος με καθοδική πορεία προς τον υδροφόρο ορίζοντα.

Το νερό κατέκλυζε τους αγωγούς και συλλεγόταν σε υπόγεια κυκλική δεξαμενή, από όπου γινόταν η άντλησή του. Η νότια κρήνη ήταν υπόγεια και σύμφωνα με τα ανασκαφικά δεδομένα, ήταν προσιτή με κλίμακα καθόδου ανάμεσα σε δύο αναλημματικούς τοίχους και έφερε πρόσοψη με πεσσούς και επιστύλιο, κατά το πρότυπο της Ανω Πειρήνης στον Ακροκόρινθο.

Η αρχαιολόγος Παναγιώτα Αυγερινού επισήμανε ότι τα παραπάνω έργα ύδρευσης στα Μέγαρα καταδεικνύουν ότι ο Ευπαλίνος προίκισε την πόλη με την τεχνολογία ενός μεγάλου έργου και την τεχνογνωσία του, δημιουργώντας μια σχολή μαθητών που συνέχισαν την παράδοσή του.

Βρήκαν άγνωστο αρχαίο ναό

Βρισκόταν κάτω από χριστιανικό ναΐσκο, χρονολογείται στα τέλη 6ου - αρχές 5ου αι.π.Χ. και εικάζεται ότι ήταν αφιερωμένος σε πολεμική θεότητα

Ενας μικρός χριστιανικός ναός σε ευθεία γραμμή από τον Επικούριο Απόλλωνα έκρυβε έναν μεγάλο αρχαιοελληνικό. Οταν οι κάτοικοι της Μέλπειας τον κατεδάφισαν για να τον ξαναχτίσουν, οι αρχαιολόγοι βρέθηκαν μπροστά σε «βουνά από αρχιτεκτονικά μέλη» όπως αναφέρει η Ξένη Αραπογιάννη, επίτιμη έφορος Αρχαιοτήτων.

Το εκκλησάκι χτίστηκε με άλλο υλικό το 1995 και η Αρχαιολογική Υπηρεσία έκανε ανασκαφές το 2010 και το 2011 υπό τη διεύθυνση της κ. Αραπογιάννη. Τα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά ενδιαφέροντα.

Πρόκειται για έναν πρώιμο ναό κλασικών χρόνων (τέλος 6ου - αρχές 5ου αι. π.Χ.). Η επίσημη παρουσίασή του, με τίτλο «Ενα ορεινό ιερό στην Ανω Μέλπεια Μεσσηνίας», έγινε κατά τη διάρκεια διεθνούς συνεδρίου στη Σπάρτη. Τα θεμέλια του ναού «εμφανίστηκαν αμέσως μετά την αφαίρεση του επιφανειακού χώματος και της βλάστησης. Μέρος θεμελίων της ανατολικής πλευράς είχε χρησιμεύσει ως θεμελίωση του χριστιανικού ναΐσκου, με αποτέλεσμα την πλήρη καταστροφή», είπε η ανασκαφέας.Οι μέγιστες σωζόμενες διαστάσεις του είναι 20,65Χ10,75 μ., ενώ το πάχος των τοίχων κυμαίνεται από 0,80 έως 0,90 μ. Το μέγιστο μήκος του ναού θα μπορούσε να υπολογιστεί περίπου στα 23 μ. Το κτίσμα περιλαμβάνει στο εσωτερικό του έναν μικρότερο που κατά τη γνώμη της κ. Αραπογιάννη είναι ο πρώτος ναός, ο αρχαϊκός, και χρονολογείται στα τέλη του 6ου π.Χ.

Σιδερένιες αιχμές δοράτων που βρέ-θηκαν στο «ορεινό ιερό στην Ανω Μέλπεια Μεσσηνίας»

Τα κινητά ευρήματα ήταν αφιερώματα. Εκτός από τη χαρακτηριστική κεραμική και τα μικροσκοπικά αγγεία βρέθηκαν χάλκινα βραχιόλια που καταλήγουν σε κεφάλι φιδιού, χάλκινο μικρό σκεύος, χάλκινο έλασμα με έκτυπη παράσταση γυναίκας που κρατά κλαδί, σιδερένιοι ήλοι κ.ά. Από τα σημαντικότερα ευρήματα υπήρξε μια αναθηματική επιγραφή, χαραγμένη στο χείλος ενός τμήματος πήλινου αγγείου, όπου ξεχωρίζει η λέξη: ΑΝΕΘΕΚΕΝ. Εντυπωσιάζει ο μεγάλος αριθμός σιδερένιων όπλων και κυρίως αιχμών δοράτων. «Το γεγονός αυτό μας επιτρέπει να συμπεράνουμε ότι ο ναός ήταν αφιερωμένος σε μια πολεμική θεότητα», σημειώνει η κ. Αραπογιάννη.

Αγγελική Κώττη